İyi Bal Nasıl Anlaşılır? İyi Balın 4 Özelliği!

Tarih öncesi çağlardan günümüze uzanan, sofraların ve tatlıların vazgeçilmezi; Bal!

Bal öyle bir besin ki faydaları saymakla bitmiyor, lezzetine ise doyum olmuyor. Hatta ve hatta Babilliler balı hastalıkları tedavi etmek için bile kullanmışlar. Günümüzde de birçok alanda hayatımızın vazgeçilmezi. Peki iyi bal nasıl anlaşılır? Her bal iyi midir?

Balın arkasında çoook büyük bir emek var! Bir kilo bal için arıların toplam 5.5 milyon çiçek gezdiğini biliyor muydunuz? Buna rağmen bir işçi arı ömrü boyunca sadece bir çay kaşığının 1/12’si kadar bal yapabilmekte.

Emek, tarih ve lezzet dolu balı üretirken çok sahtecilik yapılabiliyor. Bir gıda okuryazarı olun ve sahteciliklere kanmayın diye sizinle iyi balın özelliklerini paylaşacağız.

Bal nasıl oluşuyor?

Çiçeklerin salgıladığı nektarları işçi arılar toplarlar ve vücutlarındaki “bal midesi” denilen bölgede biriktirirler. Kovana götürüp, oradaki işçi arılara bu balı teslim ederler. Kovandaki işçi arılar toplayıcı arılardan aldıkları balı bir süre içer, geri çıkarır, yine içer. Bu süreçte nektara bazı enzimler de aktarır ve balı peteğe koyar. Ardından yelpazeleme denilen bir hareket yaparlar, bu harekette çok hızlı kanat çırparlar, havalandırma sağlarlar. Balın nemini kurutmaya yarayan bu işlemle balda % 83 olan su miktarı yaklaşık olarak %20’in altına düşer. 

İyi balın özelliklerinden biri işte bu su oranıdır. İyi ve kaliteli bir balın nemi %20’nin altında olmalıdır.

Peteklere doldurduktan, nemini uçurduktan sonra petekleri balmumu ile sıvarlar, buna “sırlama” denir. İnsanlar tarafından yapılan “bal hasadı”nda ise arıcılar petekleri kovandan çıkarıp buradaki balı sıyırırlar. 

İyi bir balın özellikleri nelerdir?

İyi bal nasıl anlaşılır? İyi bir bal diyince herkesin aklına önce “”saflık, hakikilik” geliyor. Bal sahtesi ve kalitesizi çok olan bir ürün.

Her çiçeğin balı ve tadı farklı olduğundan aslında buna kişisel bir tercih diyebiliriz. Tıpkı şarap içmek gibi balı tatma konusunda da herkesin özgün bir yaklaşımı var. Bazı insanlar güçlü ve sert bal severken, bazıları harmanlanmış, yumuşak tatlara sahip balları sever.

Balın tadını coğrafi konum, çevre, hava durumu, yükseklik, endemik bitkiler, toprağın yapısı ve arının türü gibi şeylerin hepsi etkiler.

Her balın tadı farklı olabilir, her bir bal farklı çiçek türleriyle birbirinden lezzetli olabilir. Tadı ve aroması ne olursa olsun, bir balın %100 saf, katkısız ve kimyasal & tarım zehiri bulaşmamış olması onu altın değerinde kılar.

Ayrıca renk açısından genel bir kural olarak bal ne kadar koyu olursa mineral içeriği ve antioksidan özellikleri o kadar zengin olur. 

İşlenmemiş, ısıtılmamış ham bal, ticari, pastörize bal hazırlanırken önemli ölçüde yok edilen canlı enzimleri nedeniyle oldukça değerlidir.

1.Su oranı

Arıların baldaki suyu uçurduğunu paylaşmıştık. Su içeriği %19’dan fazla olduğunda bal fermente olabiliyor ve böylece tazeliğini kaybediyor. Bundan dolayı kaliteli bir balın olmazsa olmaz özelliklerinden biri düşük su oranına sahip olmasıdır.

Henüz pastörize edilmemiş, ham ballar, yabani mayaları içerisinde barındırır. Yüksek şeker ve bu yabani mayalar arasında olan ozmoz süreci mayadaki suyu iyice çekecek ve şeker ile mayayı bir arada dinlenmeleri için zorlayacaktır.

Balda su oranı yüksek ise maya depolarken fermente olabilir, bu esnada asit artabilir. Asidin artması ise balın kalitesini düşürecektir.

Bal havadaki nemi de kolayca emeceğinden, bu balın bulunduğu bölge ile ilgili de olabilir. Fakat içerdiği su miktarı azaldıkça kalite artar.

Peki baldaki su miktarı nasıl anlaşılır? Bunun için iki aynı boyutta, aynı sıcaklıkta kavanozu alın ve ters çevirin. Baloncukların yükselişini izleyin. Su içeriği fazla olan baldaki baloncuklar daha hızlı yükselecektir.

2.HMF (Hidroksimetil Furfural)

Isıl işlem ve depolama balın kalitesini etkileyen unsurlardandır. Uzun süre kötü koşullarda depolanmış ya da ısıl işlem görmüş baldaki fruktozun parçalanması ile HMF dediğimiz bir madde oluşur. HMF miktarının yükselmesi balda istenmeyen bir durumdur.

Baldaki HMF miktarı bize balın depolama süreci ve ısıtılma miktarı hakkında bilgi verir.

Peki bal nasıl bir ısıl işlem görür?

Örneğin süzme bal elde edilirken bal bir kazan içerisinde bulunan, iç içe geçirilmiş 4 bez torbanın içerisinden süzülür. Bu işlemde bal 35°C civarlarında ısıtılır. Eğer balda balmumu kaldıysa ve ayrılması gerekirse, bal 40°C ısıtılır ve krema makinesinden geçirilir. Böylece bezlerden de geçebilen küçük mum parçaları da ayrılmış olur. 

3. Şeker Oranı

Yüksek HMF Seviyesi aynı zamanda bize baldaki şeker oranını da gösterir. 100mg/kg’dan fazla HMF seviyesini görürsek, balda sahtecilik yapılmış olabilir. Burada balı şeker kamışı veya sükroz bir gıda asidiyle ısıtıldığında ortaya HMF çıkar. Yüksek fruktozlu şuruplarla tatlandırılmış birçok gıda da böyle üretilir.

4. Balın Görüntüsü ve Rengi

Kaliteli bal deyince aklımıza berrak, kusursuz akan, altın rengi bir bal gelir. Fakat iyi polen içeriğine sahip ballar bulanık görünür! 

Ham balda polen, balmumu gibi pürüzsüz görüntüyü bozan parçaçıklar da olur.

Kalitesini belirlemese de balın rengi önemli bir göstergedir! Koyu renkli ballar mineral içeriği, pH değeri, aroma ve lezzet seviyelerinin daha yoğun olduğu ballardır. Üstelik koyu renkli ballarda potasyum, demir, magnezyum, sodyum gibi mineraller de daha yoğun bulunur.

Balın kalitesi aslında polen topladığı çiçeklerden de gelir. Endemik bitkiler ise daha yüksek rakımlı yerlerde olur. Hatta sadece endemik bitkiler değil, yüksek bitki çeşitliliği de buralardadır.

BUE Farm olarak biz de dağ tepe gezdik, yüksek rakımlarda üretilen, lezzetti eşsiz bir bal ürettik. İyi gıdanın peşinde gezerken, yerel üreticilerden de çok şey öğrendik. Sizlere de gıda okuryazarlığı alanı açabilmeyi kendimize misyon edindik. Tüm ürünlerimizde olduğu gibi şeffaf ve sağlıklı bir üretim bizim için vazgeçilmez. 

Muğla’nın benzersiz çiçeklerinden elde edilen bu balı sizinle buluşturduk! Artık iyi bal nasıl anlaşılır siz de biliyorsunuz 🙂